Altijd al gedroomd van een carrière als onderzoeksjournalist? Dan is nu je kans! Er zijn genoeg zaken die het onderzoeken waard zijn én er is voldoende werk te vinden. Maar met alleen een journalistieke opleiding ben je er nog niet. Want hoe ga je zelfstandig met een grootschalig onderzoek aan de slag? Het Onderzoekslab is de perfecte manier om onder begeleiding van ervaren onderzoeksjournalisten de fijne kneepjes van het vak te leren. Lees hier hoe het een deelnemer aan de afgelopen editie van het Lab is vergaan.
“In oktober 2021 ging de vierde editie van het Onderzoekslab van start. Samen met een viertal collega’s ging ik aan de slag met ons onderzoek: hoe het ministerie van VWS in de strijd tegen overgewicht met het bedrijfsleven en gezondheidsorganisaties onderhandelde over een nieuw plan om de hoeveelheid vet, zout en suiker in ons voedsel te verlagen.
Iedere donderdag begon met het bespreken van de voorgeschreven literatuur, bijvoorbeeld over hoe je als journalist situaties kunt observeren of hoe je een lezer een verhaal in trekt. Spoiler: mensen lezen het liefst over – jawel – honden! Daarnaast werd er in kaart gebracht wat er al over het onderwerp was geschreven. Deze informatie werd gebundeld in memo’s, waarvoor een handige mappenstructuur werd opgetuigd. Tijdens de wekelijkse bijeenkomsten presenteerde iedereen zijn eigen memo zodat iedereen op de hoogte was van elkaars werk.
Na een uitgebreide uitleg over fondsenwerving, was het tijd om zelf een subsidieaanvraag in te dienen. Voor het voor- én hoofdonderzoek werd er (succesvol) een aanvraag in bij het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (FBJP) ingediend. Dit was onwijs leerzaam; door het invullen van de begroting zie je precies hoeveel tijd en geld het opzetten van een onderzoek kost. En nog voordat je daadwerkelijk onderzoeksresultaten hebt moet je je idee al bij een medium pitchen. Zo dwing je jezelf om al in een vroeg stadium na te denken over wat je onderzoek relevant en interessant maakt. In het geval van het laatste Lab was dat de spanning tussen de alsmaar stijgende obesitascijfers en een voedingsindustrie die al tientallen jaren ‘weigert’ hun voedselaanbod gezonder te maken.
Tijdens een uitgebreide interviewtraining werden tips gegeven over hoe je je hoofdpersonen het beste kunt benaderen én interviewen. Wanneer gebruik je de warme en wanneer de koude kraan? Hoe loop je weg met een tas vol goede quotes? Door de goede voorbereiding en een uitgebreide evaluatie van de interviews achteraf werd dit steeds duidelijker. Na het verzamelen van alle benodigde gegevens, reportages en het houden van de interviews kon het laatste – en wat mij betreft leukste – onderdeel beginnen: het schrijven.
Dit kan best een uitdaging zijn als je met zoveel bent, maar door een schrijftraining met veel praktische tips, uitvoerig contact met elkaar, de begeleiders en de eindredactie van het publicerende medium lukte het dit taaie onderwerp tóch aantrekkelijk op te schrijven. Ook de constructiesessie – een sessie waarin aan de hand van post-its systematisch de belangrijkste bevindingen, en daarmee de verhaallijn werd bepaald – bood veel houvast. Maar pas nadat de wederhoor was afgerond kon er opgelucht ademgehaald worden, want zoals onze begeleider ons meermaals op het hart drukte: het is pas af op het moment dat het is gepubliceerd! Dat gebeurde uiteindelijk bij Follow the Money.
Sinds mijn deelname aan het Lab heb ik een aantal belangrijke tools in de onderzoeksjournalistiek vergaard: het bedenken van een projectidee, het aanvragen van fondsen, ordenen van data, interviewen, samenwerken, schrijven van een journalistieke tekst en nog veel meer. Er bleef hiernaast genoeg ruimte over voor het uitvoeren van andere werkzaamheden zodat de deelnemers financieel onafhankelijk konden blijven. Het Lab is een aanrader voor iedereen die zich interesseert in de onderzoeksjournalistiek.”